U Beogradu je sinoć otvorena izložba „Prebilovci“, koja svjedoči o zločinu ustaša 1941. godine, kada su ubili 850 Srba od ukupno 1.000 stanovnika tog srpskog sela u Hercegovini, koje, prema istraživanju japanskog lista „Asahi šimbun“, predstavlja najstradalnije selo u Drugom svjetskom ratu u Evropi.

Izložbu je blagoslovio Njegovo preosveštenstvo vladika zahumsko-hercegovački i primorski Grigorije, koji je na svečanom otvaranju istakao da je ona važna, jer se događa u Beogradu „gdje postoji mnogo ljudi koji još ne znaju da postoje Prebilovci sa takvom ranom, ali i sa takvom snagom života koju oni u sebi nose“.

„Vjera ljudi u život, koji su živjeli u Prebilovcima je nevjerovatna, i onda kada su 1945. izašli iz rata i nastavili da žive i sada, poslije posljednjeg rata kada su nastavili da žive. Ta crkva, koja je prosto vaskrsla iz kostiju, možda je nešto najljepše što se dogodilo makar u našoj eparhiji u posljednjih mnogo stotina godina“, rekao je vladika Grigorije.

Predsjednik Srpskog nacionalnog društva „Prebilovci“ Milenko Jahura rekao je da su Prebilovci, prema istraživanju japanskog lista „Asahi šimbun“ najstradalnije selo u Evropi u Drugom svjetskom ratu.

On je istakao da je, prema nalazu državne komisije, iz Prebilovaca stradalo 850 od ukupno 1.000 Srba.

„Stradale su žene i djeca, a ubijeni su u Šurmanačkoj jami, dubokoj 66 metara, 6. avgusta 1941. godine. Ta jama nalazi se u katoličkoj župi Međugorje, a ubijali su mještani Međugorja, Bijakovića i Šurmanaca, Hrvati i muslimani iz susjednih sela. Na vrlo surov način su živi bačeni u jamu u kojoj su umirali danima i niko se iz nje nije spasio“, rekao je Jahura.

On je naveo da je u istoj jami ubijen i veliki broj Srba iz Sarajeva, koji su dovezeni vozovima do željezničke stanice Šurmanci, a postradala su sva sela na području donje Hercegovine.

Pokolj je preživjelo 172 Srba, od kojih 156 odraslih muškaraca i 16 žena i djece.

„Prebilovci bi u svakom narodu bili vrednost od posebnog značaja, ako ne samo kao najstradalnije srpsko selo, onda kao najstradalnije evropsko. Nažalost, kod Srba je ta svest delovanjem raznih faktora o stradanju u NDH prilično pomućena, tako da je to bačeno u zaborav i Prebilovci nisu vrednost kakva bi trebalo da budu“, rekao je Jahura.

On je istakao da Prebilovci i danas trpe pritisak sa namjerom da se taj zločin zaboravi, tako da oni ni danas ne mogu da dobiju oznaku na putu – a blizu njih hiljade ljudi prolazi magistralnim putem od Sarajeva ka moru i ne znaju da prolaze kroz Prebilovce.

Predsjednik Udruženja „Jadovno 1941″ Dušan Bastašić izrazio je uvjerenje da će izložba doprinijeti objelodanjivanju prebilovačke tragedije, ali i naroda istočne Hercegovine.

Izložba, čiji su autori studenti banjalučkog Univerziteta Predrag Lozo i Dragoslav Ilić, sadrži fotografije, životne priče, tekstove i dokumenta o zločinu i o Prebilovčanima, a zajednički je projekat Kulturnog centra Novog Sada i Udruženja „Jadovno 1941.“ iz Banjaluke.

Gradnja hrama u Prebilovcima, u čiju kriptu je položeno više hiljada posmrtnih ostataka Srba ubijenih u dolini Neretve za vrijeme Drugog svjetskog rata, počela je 1991. godine.

Međutim, tokom 1992. godine Hrvatska vojska predvođena generalom Jankom Bobetkom minirala je kriptu i bagerima praktično uradila sve da se tragovi zločina unište.

Iako je veliki broj moštiju uništen sačuvano je sedam sanduka. Sveti arhijerejski Sabor Srpske pravoslavne crkve kanonizovao je prebilovačke mučenike i od prošle godine se slave kao sveti svakog 6. avgusta.

Spomen-hram u Prebilovcima ponovo se obnavlja, zahvaljujući brojnim donatorima. Među njima veliki je broj Srba koji su porijeklom iz Hercegovine. Planirano je da obnovljeni Spomen-hram u Prebilovcima bude osveštan 8. avgusta.

Večerašnjem otvaranju izložbe prisustvovali su, između ostalih, predsjednik Koalicije udruženja izbjeglica u Srbiji Miodrag Linta, umirovljeni episkop zahumsko-hercegovački i primorski Atanasije, novinar Srne u penziji i speleolog Miroslav Kurtović, koji je učestvovao u vađenju kostiju stradalnika iz Prebilovaca, te brojni posjetioci.

Izložba u zgradi Narodne banke Srbije u Beogradu biće otvorena do 28. maja.

Izvor: Srna