Neustraši Mihailo Miloradović (1771–1825) komandovao je centralnom zonom ruske vojske u Borodinskoj bici. Istoričari kažu da je imao ključnu ulogu u trenutku kada je francuska vojska stigla do samog Kremlja. Tada, on je uputio parlamentarce pred maršala Žoašena Mira sa porukom da će, ako ga napadne, odmah zapaliti grad…

Velikom državniku i vojskovođi, general-gubernatoru Sankt Peterburga, rodom iz Hercegovine, vitezu reda Andreja Prvozvanog, grofu Mihailu Miloradoviću otkriven je spomenik na trgu blizu Moskovskih vrata u Sankt Peterburgu.

Ceremoniji otvaranja prisustvovali su gubernator Peterburga Georgij Poltavčenko, savjetnik predsjednika Srbije Radoslav Pavlović, ambasador Srbije u Rusiji Slavenko Terzić i predsjednik Popečiteljskog saveta Centra nacionalne slave i fonda Andreja Prvozvanog Vladimir Jakunjin, kao i predstavnici komande zapadnog vojnog okruga (predstavnika BiH nije bilo?!).

Govoreći na ceremoniji, Georgij Poltavčenko je naglasio da je ovo prvi spomenik Mihailu Miloradoviću u Rusiji, spomenik “vjernom sinu Rusije, heroju Otadžbinskog rata 1812. godine, koga su savremenici uvažavali i cijenili kao talentovanog vojskovođu, ali i kao obrazovanog i pametnog državnika koji je mnogo uradio za Sankt Peterburg dok se nalazio na njegovom čelu kao general-gubernatora“.

Mihailo, potomak srednjevjekovnih Miloradovića-Hrabrena iz Hercegovine, ime je dobio po pradjedu. Neki njegovi biografi tvrde da se odmalena spremao za vojni poziv. Tako, roditelji su ga poslali da uči vojni nauk u Kenigsbergu. Kasnije, Mihailo će učiti i u drugim gradovima (Getingenu, Strazburu, Majncu).
U početku, opisivali su ga kao „šarmantnu neznalicu“ koji je toliko loše govorio francuski da je jednom riječi „pittoresque“ i „synagogue“ spojio u „pittagogue“.

Miloradović je imao dugu vojnu karijeru. Bio je aktivan carski oficir u ratovima Rusije protiv Francuske i Turske. Služio je i tokom Napoleonovih ratova, pod carem Aleksandrom I. Posebno se istakao u bici kod Amštetena (u kojoj je njegova uloga bila veoma značajna) i zauzimanju Bukurešta, potom u Borodinskoj bici, bitkama kod Tarutina, Vjazma, Kulma, Lajpciga i Pariza.
Godine 1809. već je u činu pješadijskog generala. Imao je reputaciju od važnog zapovjednika (zvali su ga „ruski Mira“, po Žoašenu Miri, Napoleonovom maršalu, kao i „ruski Bajara“, po francuskom nacionalnom heroju iz 16. vijeka). Istoričari tvrde da je bio veliki rival Petra Bagrationa. Uz sve to, imao je i reputaciju srećkovića: hvalio se da se tukao u pedeset bitaka a da nikada nije bio ranjen, niti čak ogreban od strane neprijatelja.

Neustrašivi Mihailo Miloradović (1771–1825) komandovao je centralnom zonom ruske vojske u Borodinskoj bici. Istoričari kažu da je imao ključnu ulogu u trenutku kada je francuska vojska stigla do samog Kremlja. Tada, on je uputio parlamentarce pred maršala Žoašena Mira sa porukom da će, ako ga napadne, odmah zapaliti grad. Na taj način je uspio da dobije sedam sati primirja i za to vrijeme je nesmetano evakuisao svoju vojsku i preostalo stanovništva. Kada je Napoleon sa svojom vojskom ušao u napuštenu Moskvu, gradom su buktali požari koje su namjerno podmetnuli sami Rusi, što je, kako je i planirano, imalo katastrofalne posljedice za opstanak gladne i iscrpljene francuske vojske pred nastupajuću zimu.

Zatim, kao što je poznato, uslijedile su ključne pobjede kod Vjazme, Malojaroslaveca i Krasnog (krajem 1812) i kod Lajpciga (1813)…
Ukazom imperatora Aleksandra I Romanova, Mihailo Miloradović je 1813. godine dobio titulu nasljednog ruskog grofa, a 1818. je postao general gubernator Sankt Peterburga.
Kada su stariji generali otišli sa scene, Miloradović je počeo da slovi kao najodlikovaniji aktivni oficir ruske vojske.

Sa otvaranja spomenika u Sankt Petersburgu

Hroničari tog vremena su zabilježili da je bio hrabar na bojištu, hvalisavog i kitnjastog karaktera, ali, po svoj prilici, nije bio dobar gubernator.
Pisac Vladimir Nabokov nazvao gaje „galantnim vojnikom, bonvivanom i pomalo bizarnim administratorom“.

IZGLEDA da je Nabokov imao dobar uvid u Miloradovićev život i karijeru jer je ranije ruski pisac i mislilac Aleksandar Ivanovič Hercen napisao da je Miloradovič bio „jedan od onih vojnika koji su zauzimali najviše pozicije u civilnom životu bez ikakve predstave o javnim poslovima“.
Da li je Miloradovič zaista bio netalentovan za civilnu upravu ili je tako brzi uspon u njemu ostavio neke nesavladive praznine, teško je reći.

Kada je vijest o smrti cara Aleksandra I došla do Sankt Peterburga, Miloradovič je spriječio budućeg cara Nikolaja I (trećeg sina cara Pavla), da se popne na prijesto. Od 9. do 25. decembra 1825. godine Miloradovič je, faktički, bio diktator Ruskog carstva.

Na kraju, nakon što je srednji sin Pavla I (Konstantin), odbio krunu, Miloradovič je priznao Nikolaja za suverena i imperatora, s obzirom da su Romanovi sami razriješili pitanje nasleđivanja, što je i bio njegov cilj.
Međutim, uprkos tome što je znao da se sprema Dekabristički ustanak (u kome su pretežno liberalni oficiri Carske garde okupljeni u tajno društvo Savez spasa pokušali da svrgnu Nikolaja I i na njegovo mjesto, ipak, postave Konstantina, ne bi li doveli do prijeko potrebnih demokratskih reformi u imperiji te Rusiju izvukli iz apsolutističkog srednjeg vijeka) ništa nije uradio da spriječi da do haosa dođe.

Tu grešku, odnosno tragično-lošu procjenu situacije a i svog položaja u jednom dramatičnom kontekstu, skupo će platiti…

Kada je na prijestoničkom Senatskom trgu 26. 12. 1825. došlo do bitke između snaga lojalnih Nikolaju I i dekabrista, Miloradović je odjahao do pobunjenika u namjeri da ih ubijedi da ostanu pokorni, dočekao ga je metak Petra Kahovskog. Uz to, drugi dekabrista, Jevgenij Obolenski, izbo ga je bajonetom.

Epilog je poznat, dekabristi su kažnjeni, carski prijesto nije uzdrman, a Miloradovič je od teških rana umro.
Kada su mu izvadili metak iz pluća, stigao je da kaže: „Hvala Bogu! Nije pucao vojnik! Srećan sam!“ Njegova posljednja želja je bila da se oslobodi 1.500 kmetova koji su mu bili u službi.

GROF I GENERAL Mihailo Miloradovič ostao je neženja. Nije imao poznatih nasljednika, mada se za njegovog života po Petrogradu šuškalo da je od glumica carskih pozorišta (kojima je upravljao) napravio harem…

Loza hercegovačko-ruskih Miloradoviča izuzetno je duga. Dala je desetine i desetine oficira, visoko pozicioniranih državnih činovnika, naučnika i umjetnika…

Ktitori i vojvode

Grofovi Miloradovići potiču od Miloradovića-Hrabrena iz Hercegovine. Imali su svoje posjede i sjedište u regiji stolačkih Dubrava (u Crnićima, Dubravama, Trijebnju, Žitomisliću, Dračevu, Svitavi, Gabeli). Potomci vojvode Stjepana Miloradovića (14-15. vijek) bili su ktitori pravoslavnih crkava: Svetog Petra i Pavla u Ošanićima kod Stoca (vojvoda Radosav, prije 1505); Svetog Nikole u Trijebnju (vojvoda Radoje 1534); Preobraženja Hristovog u Klepcima kod Prebilovaca i Čapljine (spahija Milisav, druga polovina 16. vijeka, obnovio ruski pješadijski general Mihailo Andrejević Miloradović, 1811.) i pravoslavnog manastira Žitomislić (spahija Milisav 1563, Mihailo i Gavrilo donose darove Petra Velikog, 1707, darivao general-lajtnant grof Grigorije,1883.).

Radimlja – srednjovjekovni ukop Miloradovića

Vojvoda Stjepan Miloradović borio se protiv Sandalja Hranića, koji je bio odgovoran za ubistvo kneza Pavla Radenovića. Sinovi kneza Pavla Radenovića, Petar i Radoslav Pavlović tražili su zaštitu od Turaka, koji su već pružali vojnu pomoć njihovim protivnicima. Zajedno sa Turcima u jesen 1415. braća Petar i Radoslav Pavlović napali su Sandalja uz pomoć Stjepana Miloradovića.
Vojvoda Stjepan Miloradović pominje se 1416. u dokumetu koji je vezan za sukob sa Dubrovnikom kada je u zajednici sa knezom Petrom Radinovićem-Pavlovićem izvršio napad na Dubrovčane u donjoj Neretvi kod Slivna.

Vojvoda Stjepan Miloradović imao je sinove Petra, Radoja i Vukića. Njihova imena pominju se u turskim popisnim defterima 1468-1469 i 1477, kao spahije-timarnici, a između 1470. i 1477. poveljom je priznato dubrovačko građanstvo.

Na jednoj sudijskoj kamenoj stolici pored crkve Svetog Petra i Pavla u Ošanićima zapisano je «Ase sto vojevode Stipana Miloradovića, a ponovi ga vojevoda Petar sin mu».
Radoje Hrabren Miloradović, sin vojvode Stjepana i brat vojvode Petra, sahranjen je pod stećkom u Radimlji, gdje je uklesano: “Ase leži dobri Radoje sin vojevode Stjepana na svojoj baštini na Batnogah. Sii bilig postavi na me brat moj vojevoda Petar”.

Vojvoda Petar Miloradović, sin Stjepana Miloradovića, bio je glavar u Humu, starješina katuna Hrabrena, i imao vazalnu obavezu da ratuje za tursku državu kao konjanik-oklopnik. U okviru njegovog timara pominje se i selo Žitomislić. Vojvodi Petru je turska administracija potvrdila pravo na zakup lađa od Počitelja do mora.

Jedna grana Miloradovića se iz Hercegovine iselila u Rusiju (Mihailo, Gavrilo i Aleksandar), a druga je, prije preseljenja u Rusiju, jedno vrijeme živjela u Habzburškoj monarhiji (Jeftimije-Jeronim i Mojsije). Od braće Mihaila, Gavrila i Aleksandra Miloradovića vode porijeklo tri grane Miloradovića u Rusiji.

Srbi na Borodinu

U čuvenoj Borodinskoj bici, u ruskoj vojsci komandovalo je deset generala Srba, veći broj komandanata nižeg ranga i običnih vojnika.

Naime, u sastavu Carske armije imperatora Aleksandra I, pod komandom feld-maršala Kutuzova, bili su: general pešadije Mihailo Andrejević Miloradović, general Đorđe Arsenijević Emanuil, general-poručnik Jovan Jegorović Šević, general-major Jovan Stepanović Adamović, general-poručnik i tajni savjetnik Nikola Bogdanović Bogdanov, general-poručnik Nikola Vasiljević Vujić, kavalerijski general baron Ilija Mihajlović Duka, general-major grof Petar Ivanović Ivelić, general-major Abram Petrović Ratkov i general-ađutant Nikola Ivanović de Preradović.

Borodinska bitka (Peter Fon Hes)

Neki među njima su bili doseljenici u Rusiju, na primjer Đorđe Arsenijević Emanuil (rođen u Vršcu) i general-major grof Petar Ivanović Ivelić (rođenu Veneciji). Međutim, većina pomenutih vojskovođa uglavnom su bili predstavnici druge ili treće generacije Srba doseljenih u 18. vijeku na prostore Rusije za vrijeme imperatora Petra Velikog i imperatorke Jelisavete. Srbi su se tada naselili u Novorosiju, teritoriju oslobođenu od Turaka i krimskih Tatara na južnoj granici Ruske Imperije, i formirali pokrajine: Nova Serbija (severni dio današnje Kirovogradske oblasti u centralnom dijelu današnje Ukrajine) i Slavenoserbija (područje na granici Luganske i Donjecke oblasti na jugoistoku Ukrajine). U ovim oblastima je sredinom 18. vijeka živjelo 50.000 doseljenika.