Iako je Ljubinje jedna od najmanjih opština Republike Srpske, odnedavno ima biblioteku najstarijih i najdragocjenijih knjiga u istočnoj Hercegovini, koju pri Parohijskom domu ovdašnje crkvene opštine marljivo sabira ljubinjski paroh Saša Kojović.

Otac Saša, kako ga zovu parohijani, kaže da biblioteku nije formirao on, već se sada samo trudi da prikupi ono što se dalo spasiti od nekadašnje čuvene ljubinjske parohijske biblioteke, koju su ustaše zapalile 1941, da time zatiru i srpsku kulturu i nasljeđe.

„Iako mahom neuki ljudi, ljubinjski seljaci su, rizikujući svoje živote, spasavali tada i stare crkvene knjige, računajući da je u njima sačuvana njihova prošlost. U zbjegove u planinu Iliju kod Ljubinja nosili su sa sobom i te knjige, među kojim je njih tridesetak koje datiraju vijekovima unazad, a dobar dio njih se odnosi na matične knjige i domovnike, u koje su unošeni rođeni, kršteni, vjenčani i umrli, ali je sačuvano i dosta liturgijskih, starih knjiga, na osnovu kojih se samo može pretpostaviti koliko blago je tih smutnih ratnih dana netragom nestalo u pepelu“, kaže otac Saša.

Iz ljubinjskih se starih knjiga, kaže on, može pratiti i istorijat srpskog jezika, jer je među knjigama donacija fototipskog Četverojevanđelja, rađenog za cara Dušana Silnog, a prepisao ga je Nikola Stanojević, što je biblioteci darovao Ljubinjac, filolog dr Veljko Brborić, profesor beogradskog Filološkog fakulteta.

„Original se čuva na Svetoj gori, ali je vrlo vrijedno i ovo fototipsko izdanje, prema kome se može pratiti razvoj srpskog jezika, jer je knjiga pisana na našem starom srpskoslovenskom jeziku, prije našeg potpadanja pod vladavinu Turaka, kada su se knjige umnožavale prepisivanjem“, kaže sveštenik Kojović.

Nakon prepisivačkih škola, slijede i štampana izdanja, pa je iz štamparije u Veneciji Jerulima Zagorovića 1580. godine izašao stari „Služavnik“, koji je u Ljubinju sačuvan u cijelosti i ova je knjiga jedna od najstarijih na prostoru istočne Hercegovine.

Osim što je sama po sebi jako stara, sa njenih margina se može izučavati neko staro vrijeme, odnosno period od dva vijeka kasnije, jer je godine 1780. sveštenik Miloš Ivanović napisao propovijed koja je, ponovo vijekovima kasnije, prevedena i objavljena u „Glasniku Ljubinja“ kao jedno od najstarijih pisanih đela ovoga kraja, ako se izuzmu napisi na stećcima.

Poslije ove dvije knjige, on izdvaja „Jevanđelje carice Katarine“ iz 1793. godine, knjigu na ruskoslovenskom jeziku, kada nakon turskog porobljavanja nije postojala mogućnost štampanja knjiga na srpskoslovenskom jeziku, a u Ljubinje ju je donio izvjesni Stefan Vučetić i pripadala je staroj ljubinjskoj biblioteci.

Tu je i prvo moderno izdanje Svetog pisma štampanog na pismu Vukove reforme i to iste one godine kada je reforma usvojena, 1868, zatim i jedan poklon stare Biblije na švedskom jeziku, ali su to, kako kaže otac Saša, samo neki od velikog broja ljubinjskih rariteta koje je uspio sakupiti i učiniti da, ma koliko on skroman bio, ovaj gradić postane mnogo bogatiji.