Jovan Dučić veliki pesnik, diplomata i rodoljub napisao je tri svoja testamenta.

U prvom testamentu pisanom 1930. godine pored ostalog navodi da ako umre van Trebinja da se njegovo telo prenese i sahrani u Trebinju.

U drugom testamentu pisanom 1935. godine u Rimu opisuje gde bi u Trebinju trebalo da počiva njegovo telo. Ne na groblju, nego na nekom obližnjem brdu i kako bi trebala da izgleda grobnica koju će sam napraviti.

Na početku Drugog svetskog rata, Dučić je kao diplomata Kraljevine Jugoslavije napustio Španiju 2. jula 1941. godine i došao u Lisabon, gde je 17. jula 1941. godine napisao svoj treći testament pre nego što je iz Evrope otišao u Ameriku. Prevod s originala čuva se u Arhivu SANU.

U testamentu Dučić navodi da se veliki deo svojih finansijskih sredstava nalazi u banci u Njujorku, kao i jedan deo u Beogradu, u Hipotekarnoj banci i da su njegovih 18 akcija Narodne banke pohranjene u Francusko-srpskoj banci u Beogradu.

Dalje piše da je svoju biblioteku od trideset sanduka, umetničke slike i stvari pokućstva spakovanih u više sanduka poslao u Vašinton da se smeste u magacin našeg poslanstva. Jedan deo svojih stvari ostavio je u magacinu na naznačenoj adresi u Madridu.

Dučić pored ostalog navodi da je vlasnik nekretnina, praznih parcela, u Beogradu na Banovom Brdu, od kojih se jedna nalazi u ulici Steve Todorovića broj 2, a druga je odma pored njega. Piše da je jedan plac kupio od ćerke slikara Steve Todorovića čiji ugovor se nalazi u advokatskoj kancelariji Dragiše Vasića u Beogradu, u ulici Miloša Velikog broj 1, a drugi plac od izvesnog Marić Josifa, čiji kupoprodajni ugovor se nalazi kod njega. Za pomenute placeve ističe da su uredno zabeleženi u Zemljišnim knjigama ureda u Beogradu.

Za placeve na Banovom brdu u testamentu zahteva da se posle njegove smrti prodaju, a da se novac pridoda glavnici finansijskih sredstava.

Dučić u testamentu taksativno navodi šta uraditi sa njegovom imovinom, kome šta i koliko dati, počev od Srpskog kulturnog društva Prosveta iz Sarajeva do fonda za izgradnju pravoslavne crkve u Trebinju koja treba da bude u stilu Gračanice, a u kojoj će jednog dana počivati njegovo telo.

Za naslednike odredio je svoju sestru Soku Andrić koja živi u Trebinju, nećaku Leposavu Maksimović, rođenu Ćelović, koja živi u Beogradu i petoro dece svog polubrata Rista Glogovca.

Za izvršioce svog testamenta naveo je svog rođaka Mihajla Dučića, industrijalca u Geriju u SAD i Uroša Dučića tada direktora Američo-srpske banke u Sarajevu.

Predlaže da se osnuje odbor dobrih i poštenih Srba koji bi brinuli o njegovom zaveštanju. U taj odbor preporučuje svoje prijatelje: profesora Slobodana Jovanovića, vladiku Nikolaja Velimirovića, dr Vladimira Ćorovića i beogradskog advokata Nikolu Stojanovića.

Jovan Dučić je umro 7. aprila 1943. godine u Sjedinjenim američkim državama i testament je trebao biti realizovan.

Svojevremeno je iz zaostavštine Jovana Dučića iz Amerike u Trebinje stigao veliki fond knjiga, časopisa, slika i više sanduka sa raznim predmetima.

Sve bi ovo bilo uobičajeno i normalno pri izvršenju navoda u testamentu da ne znamo svetska dešavanja i sudbinu navedenih izvršilaca i njihovih pomagača, pogotovo po pitanju prodaje placeva na Banovom brdu u Beogradu.

Dučićev rođak Mihajlo Dučić, industrijalca iz Gerija u SAD umro je 1958. godine.

Profesor Slobodan Jovanović, pravnik, istoričar, književnik, biran na mnoge visoke položaje u predratnoj Jugoslaviji posle Drugog svetskog rata ostao je da živi u Londonu gde je i umro 1958. godine.

Vladika Nikolaj Velimirović je posle Drugog svetskog rata 1946. godine emigrirao u Ameriku, gde je ostao sve do svoje smrti 1956. godine.

Advokata Nikola Stojanović iz Beograda, rođeni Mostarac, doktor pravnih nauka, pored ostalog i pristalica Ravnogorskog pokreta koga su Nemci internirali 1943. godine u Francusku, a koji se po završetku rata vratio u domovinu i bio osuđen na 10 godina robije i kome su bila oduzeta sva građanska prava umro je u Beogradu 1964. godine.

Interesantna je stvar da tada, u julu 1941. godine, pri pisanju testamenta Dučić nije znao za sudbinu dr Vladimira Ćorovića koji je poginuo u avionskoj nesreći 12.4.1941. godine, pa je i njegovo ime stavio u testament kao pomagača izvršiocima.

Zbog svega ovoga javlja se sumnja da su ova dva placa u Beogradu mogla biti prodata i novac pridodat glavnici zaostavštine, jer su pojedine dnevne novine početkom ovoga veka pisale o protestu građana nezadovoljnih izgledom neuređenog placa u ulici Steve Todorovića između sadašnjih brojeva 19 i 21 na Banovom brdu. Tim povodom stanari okolnih zgrada isticali su da su se obraćali nadležnim službama i da su im oni odgovorili da je to privatni posed i da nemaju pravo da ga uređuju. Pokrenuli su i postupak protiv NN lica sa neformalnim saznanjem da je to posed Jovana A. Dučića.

Kako novinari dalje navode nadležne opštinske i gradske službe su ipak izašle u susret građanima i plac doveli u zahtevano stanje koji se i danas uredno održava.

Šta se dešava sa ovom pretpostavkom i sumnjom, sa izraženom željom Jovana Dučića, šta se desilo sa naslednicima i verom u poštovanje zakona?

Znamo kakva je bila sudbina oko njegove želje za izgradnjom trebinjske Gračanice i njegovim mirnim snom u njoj. Znamo gde je sada njegova bogata biblioteka, brojni časopisi, diplomatski spisi, umetničke slike, kamena plastika, arheološki i drugi predmeti, njegovo ordenje i svečana ambasadorska uniforma, ali ostaje pitanje, bar za pisca ovih redova, o nerazjašnjenoj sudbini dva placa na Banovom brdu u Beogradu.

Pripremio: Milivoje Mišo Rupić