Od inicijative za zadužbinarstvo crkve, koju su Šipovci objelodanili 12. avgusta 2010. godine, na Prvom saboru bratstva, nije prošlo mnogo vremena da se angažuju svi neophodni resursi sa ciljem realizacije idejnog projekta.

NEVESINJE I VJENČAC KROZ ISTORIJU DO DANAŠNJIH DANA

Prvi pouzdan podatak o Nevesinju nalazi se u ljetopisu Pećke patrijaršije, u kome je navedeno da je Sava Nemanjić (Sveti Sava) u Nevesinju 1219. godine postavio prvog humskog episkopa. U dubrovačkim izvorima Nevesinje se prvi put pominje 1281. godine. Sjedište nevesinjske župe i glavni grad bio je Vjenčac – Vinčac; kasnije i kneževsko sjedište. Grad se nalazio iznad sadašnjeg gradskog naselja, lokalni naziv Knežača, Knežak ili Grad. U prvim decenijama XIV vijeka Nevesinjem je vladala porodica Sankovića sve do 1404. godine, kada ih pokoravaju Vlatko Vuković i Pavle Radenović – vladari susjednih oblasti. Prisvajanjem Zahumlja, 1404. godine, Nevesinjem vlada vojvoda Sandalj Hranić, koji je uveo nove carine u Konac-Polju u Nevesinju, u utvrđenom gradu Vjenčacu, pored kojeg se pominje i „salvo quoque gabella Neuesigne“.

Da su Kosače često boravile i stolovale u Nevesinju, govori i podatak da je 10. oktobra 1435. godine herceg Stefan Vukčić Kosača izdao povelju „Pod gradom Vjenčacem na Nevesinju“. Takođe, pominje se i u hercegovim poveljama iz 1444, 1448. i 1454. godine kao:
„Vinizacs nivesegno castello e contate, castrum benstchecz i civitate vinencaz cum castris pertinentiis suis“, što bi u prevodu značilo: „Vinačac u Nevesinju, utvrđenje sa župom. Utvrđenje Vjenčac i grad Vjenčac sa svojim utvrđenjima i posjedima“.
U vremenima osvajačkih pohoda, tokom srednjeg vijeka, tvrđava je služila za prihvatanje stanovništva iz okolnih naselja. Kroz cijelu istoriju postojanja, do Prvog svjetskog rata, funkcionisala je kao osmatračnica i vojno utvrđenje.
Na osnovu analize istorijskih izvora i pretpostavki sačinjen je plan izgradnje/obnavljanja Grada. U glavnom, sadržaji su prilagođeni aktuelnoj strategiji razvoja Nevesinja. Kompletan projekat je 2009. godine uradio nevesinjski arhitekta Miloš Kapor, tvorac više arhitektonskih rješenja koja obilježavaju savremeno Nevesinje.

PROJEKAT CRKVE NA VJENČACU

Projekat crkve posvećene Svetom velikomučeniku Georgiju na Vjenčacu u Nevesinju, je sastavni dio regulacionog plana tvrđave „Vjenčac“ kojim je ovaj prostor definisan kao multinamjenski, sa sadržajima turističke i religiozne namjene. Moderan projekat hrama u potpunosti je autentičan, i po izgledu i po lokaciji, a opet s druge strane isti je u duhu sa tradicijom Srpske pravoslavne crkve.
Cio kompleks se nalazi na nadmorskoj visini između 936 i 946 metara iznad nivoa mora, a 70 metara iznad terena grada Nevesinja. Brdo je dominantno svojim položajem, što je uglavnom predodredilo koncepciju projekta kao izletišta i turističke destinacije.

Prema projektu izgradnje hrama na Vjenčacu, površina parcele zauzima 1750 m2, površina otvorenih platformi 395 m2, a površina zatvorenih prostora 71 m2. Zdanje je osmišljeno kao kombinacija kamena i drveta. Sama konstrukcija objekta crkve je od drvenih trupaca, dok je konstrukcija oltara kompozitni zid kamen-beton-kamen.
Cijeneći ideje projekta, bratstvo Šipovaca je izrazilo spremnost da bude nosilac izgradnje hrama posvećenog Svetom velikomučeniku Georgiju, krsnoj slavi porodice, ali i mnogih drugih nevesinjskih i hercegovačkih porodica.

ZADUŽBINARSTVO – AMANET IZ PROŠLOSTI

Mnoge porodice u istočnoj Hercegovini imaju svoje porijeklo u današnjoj Crnoj Gori, jer vrijeme od dvije ili više stotine godina je bilo vrijeme stalnih migracija. Šipovci su porijeklom iz Drobnjaka i potomci su Cerovića. Naselili su se u područje Nevesinja i Šipovcima nazvali u periodu prije 1800. godine. Dakle, Nevesinje je dio identiteta Šipovaca, odakle su kasnije, sa nevesinjskih lokaliteta, raselili se po čitavom svijetu.

Iz prošlosti je poznato da su Šipovci učestvovali u gradnji mnogih svetih zdanja. Ali, imali su i htjenje da izgrade bogomolju kao zadužbinu pred Hristom. Život po božjem zakonu, ljubav i vjera koja nikad nije dovođena u pitanje, čak ni u vremenima ratova, buna, gladi i bolesti, pa do komunističkih tekovina koje su na drugi način gušile vjerujućeg čovjeka, ostavile su živući trag u srcu da se izgradi sveto zdanje posvećeno zaštitniku, svetom Georgiju. Poznato je da su, prije nekoliko decenija, rađale se ideje i tražili eventualni lokaliteti za izgradnju crkve. Ideje su dobile realne osnove ostvarenja u sadašnjem vremenu, kada se porodice počeše okupljati kroz sabore i kada se formiralo Udruženje.
Udruženje „Šipovci“ formirano je u julu 2010. godine. Statutom Udruženja su definisani zadaci, među kojima su i aktivnosti podrške i pomoći Srpskoj pravoslavnoj crkvi, zadužbinarstvo, donatorstvo i ktitorstvo. Tako se višedecenijska želja i vizija počela pretvarati u stvarnost, jer se susrela sa urbanističkim planovima Nevesinja.

IZGRADNJA HRAMA SVETOG GEORGIJA NA VJENČACU

Od inicijative za zadužbinarstvo crkve, koju su Šipovci objelodanili 12. avgusta 2010. godine, na Prvom saboru bratstva, nije prošlo mnogo vremena da se angažuju svi neophodni resursi sa ciljem realizacije idejnog projekta. Sa Božjim blagoslovom, Episkop Grigorije je 19. oktobra 2010. godine imenovao Odbor za izgradnju hrama Svetog velikomučenika Georgija, u okviru obnove srednjovjekovnog Vjenčac grada u Nevesinju. Pored Šipovaca, u odbor za izgradnju Hrama, imenovan je sveštenik Zoran Ilić, načelnik Opštine Nevesinje Branislav Miković (poslije je njegovu ulogu preuzeo Momčilo Šiljegović) i Miloš Kapor – načelnik Odjeljenja za urbanizam opštine Nevesinje.

Nakon završetka svih pripremnih aktivnosti, radovi na gradnji crkve su počeli 24. avgusta 2013. godine. Pred Đurđic, tačnije 13. novembra 2013. godine, završeni su radovi armirano-betonske konstrukcije. Čim su vremenske prilike dozvoljavale, radovi su se odvijali, jer je već bio zacrtan slijedeći cilj – osveštanje temelja crkve, o narednom Đurđevdanu.

ZVONO – POKLON BRATSTVA CEROVIĆA

Bratstvo Cerovića je darivalo zvono, čak i prije početka gradnje crkve. To je imalo kod Šipovaca nemjerljivu pokretačku snagu u gradnji svetog zdanja. Pored poziva na molitvu svih vjerujućih ljudi iz Nevesinja, zvono svojim odjekom sa Vjenčaca simbolizuje i okupljanje rodstvenika.

Na zvonu piše:
MOJOJ BRAĆI ŠIPOVCIMA
DA SE SRPSTVO DIČI S NJIMA
DARODAVAC HADŽI BRANKO CEROVIĆ

 OSVEŠTANJE HRAMA SVETOG GEORGIJA

Dana 03. maja 2014. godine u prisustvu velikog broja vjernika i građana Nevesinja, rukovodstva Opštine, bratstva Šipovaca i Cerovića, na Vjenčac gradu, episkop Zahumsko-hercegovački i primorski G. Grigorije, sa sveštenstvom iz nevesinjske parohije, osveštao je temelje crkve Svetog Velikomučenika Georgija. Tom prilikom, iskazujući radost zbog izgradnje jedinstvenog pravoslavnog zdanja, Episkop je Nevesinje označio kao čudesno polje, a Vjenčac jedno od najljepših mjesta u Hercegovini.
Nakon nešto više od godinu dana, izgrađena je bogomolja od kamena i drveta, od materijala sličnim onim iz srednjovjekovnog perioda. Primjereno današnjem vremenu, na lokalitetu gdje je vjerovatno i postojala crkva, napravljen je crkveni sadržaj sa svjetovnim elementima: platformama sa slapovima, fontanama, uslužni objekat sa sanitarijama i ugostiteljski objekat.
Nakon 552 godine, što je sigurno tačan podatak ako uzmemo u obzir period od 1463. godine do danas, na Vjenčacu nije zvono zazvonilo, niti je hrišćanska molitva služena. To se dogodilo, sada, izgradnjom novog hrama.

U Nevesinju, na Vjenčacu, 09. avgusta 2015. godine, na dan svetog velikomučenika Pantelejmona i svetog Klimenta Ohridskog, Njegovo Preosveštenstvo episkop Zahumsko-hercegovački i primorski gospodin Grigorije, osveštao je novoizgrađeni hram posvećen svetom Georgiju. Episkopu su, uz sveštenstvo eparhije, sasluživali: jeromonah Andrej, zamjenik rektora prizrenske bogoslovije, sveštenici Slaviša Šanjić iz Pariza, Nebojša Rakić iz Kragujevca i Stanislav Durić iz Finiksa. Liturgiju su svojim pojanjem uveličali učenici prizrenske bogoslovije, koji su tih dana sa svojim profesorima bili gosti eparhije. Pred više od hiljadu vjernika Nevesinja, Hercegovine i drugih krajeva, obavljen je čin osveštanja hrama, nakon čega je nastupio svenarodni sabor i veselje, uz pjesmu i trpezu ljubavi.

Episkop Grigorije je u svojoj besjedi, između ostalog, rekao: „Gospod govori o tome da ukoliko čovjek ima vjere koliko zrno gorušičino moći će i gore da premješta. Tako su i danas ovdje nešto slično, u malome događa. Ovu malu goru, jedno bratstvo, nevesinjsko bratstvo Šipovaca, pomjera i premješta. I to je ne premješta s jednog mjesta na drugo, nego iz vremena u vječnost. Premješta je iz smrtnosti u besmrtnost. Gradeći ovaj hram, i danas osvećujući ga, mi svi zajedno činimo upravo ono što piše u Svetom jevanđelju, dokazujemo da imamo vjere, makar koliko je zrno gorušičino, a kad imamo makar toliko vjere onda možemo da preobražavamo i goru i grad i zemlju i kraj. Ovih dana, braćo i sestre, bio sam ovdje i sve je izgledalo nemoguće. Izgledalo je nemoguće da se do danas išta učini, da se završi ovaj posao, a jutros izgleda sve kao da je građeno godinama. Zašto? Zato što su ljudi imali vjere i zato što se sve u ovom svijetu i u ovom vijeku gradi vjerom…“

Izgradnja crkve je prvi korak u okviru izgradnje kompleksa Vjenčac grada, kao dar Nevesinju i nevesinjskom narodu. Episkop Grigorije je blagoslovio da se izgradi pirg Svetog Dimitrija, zaštitnika Nevesinja. Slijedi iskopavanje ostataka tvrđave, odnosno projekat revitalizacije tvrđave sa novim sadržajima primjerenim sadašnjem vremenu. Na mjestu gdje se spajaju duhovno i svjetovno, izgradnjom novih sadržaja na lokalitetu Vjenčaca, činiće isti jedinstvenim duhovnim, istorijskim, turističkim i ekonomskim kompleksom.

Bratstvo Šipovaca zahvaljuje Episkopu Grigoriju i Eparhiji zahumsko-hercegovačkoj i primorskoj, opštini Nevesinje, donatorima i priložnicima, izvođačima radova, trudbenicima i svim ljudima dobre volje koji su na bilo koji način pomogli u izgradnji Hrama svetog Georgija na Vjenčacu.

Hram će se dovršavati u gradnji, obnavljati, uređivati, i živjeti na radost Gospoda i sveca kom je posvećen, na radost svih nas, Nevesinja, Hercegovine, srpskih zemalja i srpskog roda!

ZADUŽBINA NA VJENČACU

Ovdje, pod sjenima časnog krsta,
gdje je radost vaskrsloga Hrista
i gdje istinski sveto sunce sija
zemljom svetih Save i Vasilija.

Putem se hodi i istorija piše
i stvara trag koji vječno diše,
pa se svetijom čini zemlja ova
sa djelima srpskijeh sokolova.

Zapisa se u knjigama Božja volja
da se gradi još jedna bogomolja,
koja će sijati nad zemljom ovom
i zboriti jevanđeljskim slovom.

U Nevesinju, slavom ovjenčanom,
osveti se zdanje Božjom istinom,
ovdje, gdje živi ponos i čojstvo
i slavi srpstvo i sveto Trojstvo.

Pjevaju zvona sa Vjenčaca grada
i odjek je njihov život i nada,
iz crkve kliču horovi vjernika,
sveštenika i časnih vladika.

Raduje se nebo i svi naši preci
jer slavi se Gospod i svi sveci.
Prohuja nebom pjesma k’o oluja:
„Slava višnjem Bogu! Aliluja!“

Hvala Bogu, imamo sveto zdanje
za zadužbinu i rodu radovanje.
Da Bog živi u svoj snazi i moći
i da sveti Đorđe bude u pomoći!

tekst i foto: Velibor Šipovac