Svetski putnik, dramski pisac, novelista, lekar i rodoljub Milan Jovanović dugo bio nepravedno zaboravljen. Srpski patriota pomagao ustanicima Nevesinjske puške

U SKLOPU obeležavanja Preobraženja Gospodnjeg i mesne slave, u čitaonici hercegovačkog gradića Trebinja ove nedelje predstavljeno je reprint izdanje knjige “S mora i sa suva”, nepravedno zapostavljenog velikog srpskog pisca i rodoljuba dr Milana Jovanovića Morskog (1834-1896).

Knjiga je prvi put objavljena u prvom kolu Srpske književne zadruge 1892. Našla se ponovo pred čitaocima zahvaljujući saradnji gradskih biblioteka Zrenjanina i Trebinja. Razlog za novo izdanje, kako ističe za “Novosti” priređivač Aleksandar Bjelogrlić, svakako je potreba da se od neopravdanog zaborava spase delo talentovanog pisca i stiliste, koji je po tematici i literarnom senzibilitetu išao mimo glavnog toka srpske književnosti.

Ali, dodaje, i zato što je Morski po svemu bio primer čvrste, neraskidive istorijske spone srpskog severa i juga, Banata i Hercegovine, panonske ravnice i pitome Boke. Bio je on u pravom smislu poklisar Severne straže na južnom braniku naroda.

– Svetski putnik, novelista i dramski pisac kome je, kao i Čehovu, “medicina bila zakonita žena a literatura ljubavnica”, Morski je ostavio nezaboravne obojene zapise o orijentalnim pomorjima, egzotičnoj mnogoljudnoj “Hini” i levantskim čudesima – kaže priređivač ove vredne publikacije Aleksandar Bjelogrlić, ugledni zrenjaninski pisac i novinar.

– Rođen 1834. u Jarkovcu, u Banatu, Milan Jovanović Morski bio je nemirnik i sveznadar, poput svog velikog književnog pretka i zemljaka Dositeja Obradovića. Do trenutka kad se upokojio, 1896, uspeo je da svrši gimnaziju u školama u Vršcu, Temišvaru i Pešti, diplomira medicinu na bečkom Univerzitetu, postane profesor higijene i sudske medicine na beogradskoj Velikoj školi, direktor realke u Novom Sadu, opštinski lekar u Herceg Novom, lekar kneževe porodice na Cetinju, lečnik na brodskim linijama bečkog “Lojda”, svetski putnik, pisac univerzitetskih udžbenika i tri vredne zbirke putopisa i novela. A povrh svega i autor većeg broja zanimljivih akvarela sa motivima Sredozemlja – iznosi Bjelogrlić.

Dete ravnice iz militarske varoši austrougarske Vojne granice, ovaj srpski patriota kao lekar stavio se na raspolaganje hercegovačkim ustanicama. Kada je, naime, 1875. buknula “Nevesinjska puška”, veliki broj staraca, žena i dece sklonio se ispred turskog zuluma u Herceg Novi i njegovu okolinu.

– Upravo te godine Jovanović dolazi za opštinskog lekara u Novi, gde je vodio brigu o ranjenicima i prognanicima. Njegov nemirni, slobodarski duh nesumnjivo je bio pokrenut glasovima o pucanju okova tuđinske vlasti u prvoj pobuni srpskog naroda u zemlji Hercegovoj, o ustancima pod vođstvom vojvode Luke Vukalovića i popa Bogdana Zimonjića od 1852. do 1862, koji su delom bili pokrenuti i primerom borbe za ujedinjenje koju je u Italiji vodio Garibaldi – ističe Bjelogrlić.

DOPRINOS  UDRUŽENJA HERCEGOVACA

REPRINT izdanje “S mora i sa suva” u izvesnom smislu jeste i plod dugogodišnjeg prilježnog rada zrenjaninskog Udruženja Hercegovaca i prijatelja Hercegovine i njegovog predsednika Uroša Milojevića, inače žitelja obližnjeg Kleka, na negovanju bratskih odnosa dva geografski udaljena i po reljefu sasvim različita, ali kulturno krajnje bliska podneblja.
PISAO I PREVODIO

ZA života, Jovanović je objavio i putopisne zbirke “Tamo-amo po Istoku” i “Gore-dole po Napulju”. Autor je drama “Kraljeva Seja”, “Demon”, “San i java” i “Nesuđeni”, kao i većeg broja književnih kritika. Preveo je Šekspirovu komediju “Mera za meru”, kao i brojne literarne tekstove sa engleskog, nemačkog i ruskog jezika.