Na 62. Međunarodnom sajmu knjiga u Beogradu predstavljena je monografija “ Hercegovački korpus” čiji je izdavač SKD „Prosvjeta“ iz Bileće. Ona ima istorijski značaj, jer je riječ o prvoj monografiji dijela Vojske Republike Srpske čiji su autori neposredni učesnici odbrambeno-otadžbinskog rata.

Na promociji su govorili general Radovan Grubač i pukovnik Neđo Popara

Urednik izdanja, general Radovan Grubač rekao je da je Hercegovački korpus kao dio Vojske Republike Srpske bio organizovan na prostoru Istočne i Stare Hercegovine sa ciljem da brani srpski narod i srpske zemlje. Korpus je pokrivao front od tromeđe bivših jugoslovenskih republika sa Crnom Gorom i Hrvatskom iznad Prevlake preko Popovog polja, Stoca, Mostara, Boračkog jezera, Treskavice, pa do Goražda – preko 300 kilometara fronta.

– Korpus je formiran u maju 1992. godine i brojao je oko 4.600 boraca. Iz mjeseca u mjesec broj vojnika je bio sve veći da bi u jesen 1992. godine brojno stanje bilo 24.000. Korpus je imao osam brigada – dvije motorizovane, tri pješadijske i tri lake brigade. U svom sastavu je imao i tri artiljerijska puka, više samostalnih bataljona, diviziona, četa, odreda…– rekao je ratni komandant Hercegovačkog korpusa general Grubač i dodao da je Centar za obuku bio je u Bileći.

Prema njegovim riječima, Hercegovački korpus je izveo jedinstvenu odbrambenu operaciju koja je trajala od početka do kraja rata. General se osvrnuo i na tri napadačke operacije.

– U jesen 1992. godine izveli smo napadačku operaciju na Sutjesci i Zelengori radi spajanja Istočne i Stare Hercegovine. Druga takva operacija desila se tokom 1993. godine radi spajanja hercegovačke i sarajevsko-romanijske oblasti, dok se treća napadna operacija desila u proljeće 1994. godine kod Goražda radi spajanja Hercegovine sa Srbijom. Ta bitka je vojnički dobijena, ali je politički izgubljena – rekao je general Grubač podsjećajući da je kao posljedica formirana opština Srpsko Goražde.

General Grubač je istakao da je sve vrijeme rata Hercegovina bila pod stalnim agresivnim manevrima vojske Republike Hrvatske.

– Hrvati su pokušali i u Hercegovini da sprovedu “Oluju”, ali na bojnom polju nisu oteli ni kamen zemlje – rekao je general Grubač ističući da su zbog velikog broja bitaka i žrtve korpusa bile velike.

– U ratnim dejstvima izgubili smo 10% boraca, dok je 20% pripadnika korpusa bilo ranjeno. Rat smo završili sa 18.500 boraca– rekao je Grubač navodeći da su najveći problemi tokom rata bili materijalne prirode.

– Imali smo pomoć Srbije, ali nije uvijek bilo lako doći do municije, goriva, hrane. Problem se javljao i u zbrinjavanju ranjenika – rekao je general Grubač koji se osvrnuo i na agresiju NATO snaga na Hercegovinu.

– Na godišnjicu stvaranja zločinačke NDH 10. aprila 1994. godine NATO je napao položaje Hercegovačkog korpusa između Foče i Goražda 10. aprila 1994. godine. Do tada nije zabilježeno nijedno dejstvo NATO-a bez odobrenja Savjeta bezbjednosti. Tako se prvi put u istoriji NATO snaga desilo da je djelovao na svoju ruku i to baš u Hercegovini. Mi smo, u skladu sa našim mogućnostima, spremno odgovorili. Oborili smo ili oštetili nekoliko njihovih aviona, a imali su i gubitke na kopnu. Ipak, oni su nama nanijeli gubitke u okršaju koji se desio 12. aprila – rekao je general Grubač navodeći da je mjesto koje su napali pripadnici NATO-a poslije samo nekoliko dana posjetio blaženopočivši partijarh srpski Pavle.

– Na žalost, na tom mjestu ni danas ne postoji spomen obilježje koje bi podsjećalo na svojevoljnu agresiju NATO snaga na Republiku Srpsku – istakao je general Grubač.

Hercegovački korpus se 1995. godine ponovo sukobio sa NATO snagama.

– Tada su nam potpuno devastirali sjeverni dio Hercegovine. Uništili su nam gotovo sve kasarne, sve centre veze, mostove, a epicentar napada bio je u Foči – rekao je general Grubač.

ZNAČAJ LISTA HERCEGOVAC
Neđo S. Popara je rekao da je ideja o pisanju knjiga postojala i tokom samog rata, a da je medijski interes za hercegovački korpus povećan nakon posjete veće ekipe RTS-a koju su predvodili Momo Kapor i Krsto Bijelić.

Među dokumentovanom građom korišćeni su i članci objavljivani u štampanim medijima: Polotika, Glas Srpske, Glas Trebinja, Pobjeda i drugi… Poseban značaj je imao i list korpusa „Hercegovac“ u kome se nalaze mnogi dragocjeni podaci.

Prema njegovom mišljenju, zahvaljujući pripadnicima španske vojske u sastavu UNPROFOR-a na području istočne Hercegovine i doline Neretve nije došlo do bombardovanja ovog područja tokom 1995. godine, kada su NATO granate gađale položaje VRS oko Sarajeva i Goražda.

– Javnost treba da zna da smo sa Špancima tokom čitavog rata imali korektne odnose – poručio je Grubač.

Svako ko monografiju „Hercegovački korpus“ uzme u svoje ruke upoznaće se sa tokom borbenih dejstava pripadnika ove jedinice VRS, problemima funkcionisanja korpusa, imenima onih koji su poginuli, donatorima korpusa.

– Najveći problem je što je dio arhive nedostupan komandi Hercegovačkog korpusa, koja se i danas nalazi pod kontrolom određenih međunarodnih elemenata u Banjaluci – rekao je ratni komandant Hercegovačkog korpusa koji je veoma ponosan što nijednom oficiru ni vojniku ovog korpusa nikad nije suđeno pred pravosudnim organima.

– Protiv mene se svojevremeno vodio postupak, ali optužnica nikad nije podignuta. Hrvati su takođe prije desetak godina podigli optužnicu i raspisali potjernicu zbog navodne agresije na Dubrovnik – rekao je Grubač ističući da „ova knjiga ima stotinu mana, ali i vrlinu, jer od nje nema bolje“.

Knjiga nema komercijalni karakter, pa će samo 500 srećnika doći do ovog izdanja

– Najveća pohvala koju sam čuo za ovu knjigu je od roditelja palog borca Hercegovačkog korpusa koji su vidjevši da je ime njihovog sina u knjizi rekli da imaju osjećaj kao da je vaskrsao- rekao je general Grubač navodeći da je ovo djelo je značajno i zbog činjenice da je riječ o prvom korpusu VRS koji je na ovaj način prezentovao svoje učešće u odbrambeno-otadžbinskom ratu.

– Radi se na izdanju drugog izdanja koje će biti štampano u 1.500 primjeraka. Ni prvo ni drugo izdanje neće biti u prodaji, jer nam cilj nije bila zarada već želja da ostavimo građu za istoričare koji budu htjeli da se bave ovom temom – rekao je Grubač napominjući da i danas postoji dosta pojedinaca koji bi imali šta da napišu, ali imaju strah od tog vremena, dok istoričari jednostavno „bježe od ove teme“.

AUTORI MONOGRAFIJE NEPOSREDNI UČESNICI Monografija sadrži 600 strana, a u radnom timu su i neposredni akteri Nedeljko Popara, Risto Aleksić, Šćepan Aleksić, Goran Aćimović, Siniša Boljanović, Mihajlo Vujović, Tripo Vučinić, Radovan Grubač, Novica Gušić, Rade Danilović, Spasoje Đogo, Risto Žerajić, Zoran Janjić, Mirko Jungić, Marko Kovač, Dragan Lalović, Milenko Lalović, Zoran Lugonja, Petar Ninković, Novak Paprica, Miladin Prstojević, Milorad Radmilović, Branko Stolica, Momo Turanjanin, Marinko Uljarević, Mitar Šarović, Nikola Šegrt i saradnici…

Ratni komandant Hercegovačkog korpusa je najavio da će već za Mitrovdan ove godine biti promovisana monografija Nevesinjske brigade, dok se za narednu godinu očekuje štampanje monografije Gatačke brigade.

Generala Grubača posebno je pozdravio i prisutni predsjednik Udruženja Trebinjaca „Jovan Dučić“ u Beogradu Žarko J. Ratković.

On je rekao da su Dučićeve stihovi iz pjesme „Hercegovina“ vizionarski opisali čast i viteštvo Hercegovačkog korpusa.

Žarko J. Ratković kazuje Dučićeve stihove

Znaće se da je samo ona zemlja svetla
Gde nikad još nije pala suza srama;
Gde su deca na mač ime oca metla
Što živi u himni i u molitvama.

Ovoj promociji prisustvovali su i neki od  autora monografije i akteri otadžbinkso -odbrambenog rata: general Mitar Kovač, pukovnici Milenko Lalović, Miladin Prstojević i Spasoje Đogo.  Svim prisustvom ovaj skup su uveličali i zamjenik predsjednika Odbora za dijasporu i Srbe u regionu Miodrag Linta, predsjednik Saveza guslara Srbije Slobodan Drašković, direktor izdavačke kuće „Filip Višnjić“ Dejan Mastilović i mnogi drugi.

Promociju je vodila poznata srpska glumica Maja Kolundžija Zoroe.

Tekst i foto: Trifko Ćorović