.jpg)
Ivan Ajvazovski Česmenska bitka (1848). Ajvazovski je na ovom platnu predstavio jednu od glavnih bitaka Prve arhipelaške ekspedicije (1769-74), u kojoj se Marko Vojinović proslavio kao kapetan broda „Auza“.
Malo ko zna da su Vojinovići, cvijet srpskog srednjevjekovnog plemstva bili gospodari Trebinja i okoline, ali i da su bili preci Marku Vojinoviću, jednoj od najzanimljivijih ličnosti u istoriji ruske mornarice i utemeljivaču ruske Crnomorske flote i Vladimiru Vojinoviču, ruskom piscu i bivšem sovjetskom disidentu. Marko je za svoje zasluge dobio veliko imanje na Krimu, na koje su imali pravo samo Vojinovići pravoslavne vjere. I sada se dio obale kod Sevastoplja zove njegovim imenom. Brojni potomci Vojinovića danas žive u Rusiji.
Rođen je 1750. godine u trebinjskoj vlasteoskoj porodici Vojinović u Herceg Novom, Marko će kasnije u službi kod carice Katarine Velike dati ogroman doprinos u borbi Rusije sa Turskom, gdje je učestvovao u najvećim pomorskim bitkama tog vremena – opsadi Bejruta, ruskoj kolonizaciji obala Kaspijskog jezera…Bio je vojni pedagog i kapetan ličnog broda carice Katarine.
Vojinović je u rusku službu stupio kao dvadesetogodišnjak, kada je 1770. godine doputovao u Sankt Peterburg. U to vrijeme se na teritoriji Ukrajine, Moldavije, na Crnom i Sredozemnom moru vodio rusko-turski rat. Ruskoj mornarici je bio potreban veći broj profesionalnih pomoraca. Upravo u to vrijeme se za plovidbu u Sredozemno more pripremala ruska eskadra, a kao član posade na brodu „Sveti Georgije Pobedonosac“ našao se i Marko Vojinović. Njemu je godinu dana kasnije povjerena komanda nad brodom „Auza“.
Ivan Ajvazovski Ruska eskadra na putu u Sevastopolj (1846.)
Mladi Vojinović je bio tako uspješan zapovjednik da je, kako bilježi ruski istoričar Aleksandar Sokolov, privukao pažnju ne samo svojih neposrednih nadređenih, nego i same Katarine Velike. On je u jednoj pomorskoj bici za kratko vrijeme zarobio 20-ak turskih brodova sa tovarima hrane, duvana i artiljerijske municije. Vojinović je zato ubrzo bio unaprijeđen i uz viši čin povjerena mu je komanda nad fregatom „Slava“, sa kojom je odnio veliki broj pobjeda. Između ostalog, osvojio je tvrđavu Mitilena na ostrvu Lezbos.
Već 1772. učestvovao je u najvećim pomorskim bitkama, kao što je bitka u Patraskom zalivu, u kojoj je uništena čitava turska eskadra. Eskadra admirala Spiridova, u kojoj je bio i Marko Vojinović, 1773. je krenula ka obalama današnje Sirije i Libana, gdje je izbio ustanak protiv Turaka. Vojinović je učestvovao u opsadi Bejruta, koji su Turci nakon toga napustili i predali ga Druzima.
Kada je rat završen, Vojinović je bio unaprijeđen u čin kapetan-lajtnanta, a nekoliko godina kasnije, pošto se vratio sa Sredozemnog mora na Baltik, doživio je izuzetnu počast: imenovan je za zapovjednika ličnog broda Katarine Velike „Sreća“, na kojem je plovio do 1780. Iste godine je postavljen za zapovjednika Kaspijske flotile i prema naredbi ruskog general-feldmaršala kneza Potemkina započeo je osnivanje ruske kolonije na persijskoj obali Kaspijskog jezera.
Život Marka Vojinovića ipak su najviše obilježili i proslavili događaji iz 1783. Carica Katarina je tada potpisala ukaz kojim je osnovana Crnomorska flota, nakon čega je započela izgradnja brodova u gradu Hersonu. Vojinović je imenovan za komandanta hersonske luke i povjerena mu izgradnja broda „Slava Katarine“. Od 1786. bio je na čelu sevastopoljske eskadre Crnomorske flote.
Vladimir Putin predaje državnu nagradu Vladimiru Vojnoviču, potomku Marka Vojinovića
Naredne godine započeo je novi rat između Rusije i Otomanskog carstva, koji je trajao od 1787. do 1791. Vojinović je još jednom pokazao svoje sposobnosti kao pomorski zapovjednik, tako što je kod ostrva Fidonisi porazio tursku eskadru. Bilo je to „vatreno krštenje“ sevastopoljske eskadre, okosnice Crnomorske flote. Njegovim uspjesima divila se i Katarina Velika, koja je u pismu Potemkinu napisala: „Uspjeh sevastopoljske flote me je veoma obradovao. Gotovo je nevjerovatno da smo sa tako malom snagom uz Božju pomoć porazili moćno tursko naoružanje! Šta misliš, kako da obradujem Vojinovića?“ Vojinović je „obradovan“ Ordenom sv. Georgija III reda.
Međutim, Vojinović je 1790. Potemkinovom odlukom smijenjen sa pozicije komandanta Crnomorske flotei ponovo imenovan za komandanta Kaspijske flotile. Nije mogao da podnese takvo „poniženje“ i odlučio je da napusti službu u mornarici. Pet godina je proveo u Trstu na obali Jadranskog mora, da bi 1796. primio poziv na najvišem nivou da se vrati u Rusiju, gdje ga je novi car Pavel I srdačno dočekao. Naredne godine Marko Vojinović je postao član Crnomorske admiralitetske uprave i unaprijeđen je u viceadmirala, a 1801. u admirala. Iste godine je imenovan za prvog direktora Crnomorske pomorske škole i posljednje godine života posvetio je obrazovanju mladih pomoraca. Iz službe se povukao 1805. i dvije godine kasnije umro u Vitebsku u današnjoj Belorusiji.
Njegov najpoznatiji potomak je sovjetski i ruski pisac Vladimir Vojinović, koji se se proslavio još 1960-ih pjesmom „14 minuta prije starta“, koja je postala omiljena među sovjetskim kosmonautima i koju je citirao sam Nikita Hruščov na jednom od susreta sa njima. Međutim, najpoznatije njegovo djelo je roman „Život i priključenija vojnika Ivana Čonkina“, u kojem ismijava sovjetsku armiju i sovjetsku stvarnost uopšte. Kao disidentu, oduzeto mu je sovjetsko državljanstvo, poslije čega je dugo živio u Njemačkoj. Državljanstvo je ponovo dobio 1990. godine nakon čega se vratio u Rusiju.
Vojinovići – cvijet trebinjskog plemstva
Hercegovina je u Srednjem vijeku bila kolijevka Vojinovića, a u tursko doba i većeg broja njihovih potomaka. Iz te matice oni su se raseljavali, a ta stalna migracija i seljakanja uz njihovu neprestanu borbu, sastavni je dio njihovog života i bila je njihova osnovna karakteristika.
U toku svog razvoja ova porodica se jednim dijelom pocijepala, a dio je usljed jake tradicije sačuvalo svoje izvorno prezime.
Stara vlasteoska porodica Vojinović pojavila se u Gacku u prvoj polovini 14. vijeka. Zahvaljujući sačuvanim istorijskim izvorima, njen se neprekidan razvoj može pratiti kroz svega nekoliko generacija, jer za vrijeme turskog ropstva malo je podataka o njenim potomcima.
Rodonačlnik njihov je Vojin, vojvoda i vlastelin kralja Stefana Dečanskog –prvi put se spominje 1325. godine. Njegov sin Vojislav je vladao područjem od Rudnika do Jadranskog mora, uključujući i Trebinje sa okolinom, a njegova vlast obuhvatala je područje Popovog polja, Konavala, Dračevice i Boke.
Kao centar Vojislavljeve uprave ovim područjem, u dubrovačkim izvorima spominje se Svinjarevo, koje se nalazilo u blizini današnjeg sela Cerovca u Šumi trebinjskoj. Svinjarevo je bilo važno središte Vojislava Vojinovića, važan karavanski put od Dubrovnika ka unutrašnjosti.
O prisustvu Vojinovića na ovim prostorima svjedoči i narodna epska pjesma“Plač vile“, gdje se spominje da su njihovi dvori i posjedi bili u Ljubovu u Površi trebinjskoj. Da su Vojinovići zaista živjeli u Ljubovu, to se sa sigurnošću ne može tvrditi, ali u svakom slučaju nalazili su se u neposrednoj blizini – Svinjarevu.
O njihovim prisustvu u Dračevu u Popovom polju ima dosta podataka, kao i to da su imali svoj spahiluk na Bobanima.
Najvjerovatnije da su popovski Vojinovići bili potomci Voislavljevog sina Stevana. Oni se u 17. vijeku pominju kao knezovi i vojvode. Pod turskom, a kasnije pod mletačkom vlašću igrali su značajnu ulogu i bili istaknute ličnosti sa titulama i privilegijama.
Poslije duge borbe sa Turcima Vojinovići se sklanjaju u Herceg Novi na mletačku teritoriju, krajem 1692. godine.
Jedan dio Vojinovića prešao je u rusku službu kod carice Katarine Velike. Tamo se većima istakla – bilo ih je pet visokih oficira, od njih jedan general Aleksandar i jedan admiral Marko -najzanimljivija ličnost u istoriji ruske mornarice.
Milenko Ignjatić, Radio Trebinje
Šta Vi mislite o ovome?