Obilježavanje Dana srpskog jedinstva, slobode i nacionalne zastave spomen je i na herojstvo srpske vojske u probijanju Solunskog fronta, ali i prilika za podsjećanje na sve solunske doborovoljce s ove strane Drine koji su se u Velikom ratu pridružili srpskoj vojsci u borbi za slobodu.
Ponosni na pretke njihovi potomci ističu da se i tada i sada pokazalo da srpsko jedinstvo postoji i da će uvijek postojati.
Dio porodičnog predanja Veljka i Gorana Papaza iz Istočnog Sarajeva je priča o djedu Iliji koji je nakon prisilne mobilizacije u austro-ugarsku vojsku iskoristio prvu priliku i pridružio se srpskoj vojsci sa kojom je učestvovao u proboju solunskog fronta.
Play Video
- To je bilo ono stvarno patriotizam i jaka volja za srpsko jedinstvo i da se krene u borbu, to su fizički napori bili mnogi i ranjavanja i svega, ali nije se odustajalo - priča Papaz.
U istorijskom trenutku kada se srpski nacionalni pokret na ovim prostorima nalazio u usponu, a oči Srba zapadno od Drine bile uprte u Srbiju od koje su očekivali slobodu, pridruživanje doborovoljaca sa područja BiH srpskoj vojsci krenulo je pred početak Velikog rata.
- To je jedan od načina na koji su se naši ljudi javljali kao dobrovoljci u srpsku vojsku, drugi način je bio dolaskom iz Amerike i drugih prekookeanskih zemalja i pridruživanje srpskoj vojsci na solunskom frontu i treći način je bio prebjegavanje iz austro-ugarske vojske - naveo je istoričar Draga Mastilovoć.
Zapisi govore o tome da su srpski doborovoljci bili u elitnim odredima koji su imali najteže zadatke u herojskoj borbi za slobodu. Nažalost, nikada nije precizno utvrđeno koliko je Srba zapadno od Drine bilo u dobrovoljcima.
- U nekim istorijskim izvorima se navodi podatak da je samo sa tog sarajevsko-romanijskog platoa već u oktobru 1914. godine bilo preko 2.500 dobrovoljaca. To je što se tiče doborovoljaca čija je uloga zaista bila ogromna u tom ratu i taj nacionalni elan, taj nacionalni polet i spremnost na kraju krajeva za žrtvu teško da je bila zabilježena i prije i poslije toga - istakao je Mastilović.
Po završetku Velikog rata vrednovao se doprinos doborovoljaca.
Međutim, u Drugom svjetskom ratu uslijedio je ogroman ustaški pogrom nad solunskim dobrovoljcima koji su proganjani i ubijani, a u velikom broju njihova priznanja i spomenice uništavani. Nisu srpski dobrovoljci bili omiljeni ni u komunističkom režimu - nekima je oduzimana zemlja, drugi su protjerani…
Ipak, sve nedaće nisu spriječile njihove potomke da se s ponosom sjećaju predaka, jer srce je kucalo za srpsko jedinstvo…
Šta Vi mislite o ovome?